1. Arabuluculuk Nedir?

Arabuluculuk, tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile tarafların bir araya gelerek müzakere edebildiği ve daha rahat iletişim kurabildiği, çözüme ilişkin karar verme yetkisinin kendilerinde bulunduğu, sürece ilişkin tavsiye veya karar verme yetkisinin ise üçüncü kişide olduğu bir yapılandırılmış uyuşmazlık çözüm sürecidir.

Tarafsız bir üçüncü kişi olmadan yapılan görüşmeler, diğer bir alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olan “müzakere” olacaktır. Ancak arabuluculuk yöntemi ise kolaylaştırılmış veya yardımlı müzakere olarak da adlandırılabilir.

      6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu m. 2/1-b’ye göre arabuluculuk: “Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini” olarak tanımlanmıştır.

Arabuluculuğun en önemli özelliği menfaat temelli bir çözüm yöntemi olmasıdır. Bunun anlamı, taraflardan birinin kaybeden diğerinin kazanan duruma düşmeyerek iki tarafında kazandığı kısacası kazan-kazan şeklindeki uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Taraflar uyuşmazlığı çözerken kendilerine özel bir çözüm yöntemi geliştirebilir. Bu nedenle arabuluculuk, esnek bir süreçtir.

2. Kimler Arabuluculuk Yapabilir?

Arabuluculuk mesleği, yapmak için Türk vatandaşı, mesleğinde en az beş yıllık kıdeme sahip hukuk fakültesi mezunu, tam ehliyetli, 6325 sayılı HUAK’ta belirtilen suçlardan mahkum olmamış ya da kasten işlenmiş bir suçtan 1 yıldan daha uzun süreli hapis cezasıyla mahkum olmamış, arabuluculuk eğitimini tamamlayarak bakanlıkça yapılan yazılı sınavda başarılı olmuş kişiler arabulucular siciline kayıt olarak bu mesleği yapabilirler.

3. Hangi Dava Türlerinde Arabuluculuk Zorunludur?

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. madde hükmüne göre ile Kanun’a, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebi ile açılan davalarda, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’un 4. maddesinde sayılan ticari davalar ile diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’unda belirtilen istisnalar dışında tüketici mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvurulmuş olması dava şartıdır.

4. Arabuluculuğa Elverişli Alanlar Nedir?

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanun’u m. 1/2’ye göre: “Bu Kanun, yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. Şu kadar ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir”.

• Ticari Uyuşmazlıklar:Çek ve bonodan, rekabet yasağından, fikrî mülkiyetten, komisyonsözleşmesinden, yayım sözleşmesinden, rehin karşılığı ödünçten kaynaklanan ve bankave finans kurumları ile yaşanan uyuşmazlıklar ticaridir; arabuluculuğa elverişlidir
• İşçi-İşveren Uyuşmazlıkları:İş ve çalışma ilişkisinden veya iş akdinin feshindenkaynaklanan işe iade istemleri, ücret alacağı, fazla mesai ücreti alacağı, yıllık ücretli izinalacağı, hafta tatili ve genel tatil ücreti alacağı ile ihbar ve kıdem tazminatı alacaklarıarabuluculuk uygulaması açısından elverişlidir.
• Tüketici Uyuşmazlıkları: Kredi kartı, tüketici kredileri, bankacılık sözleşmeleri, ayıplı mal ve ayıplı hizmet, peşin ve taksitle satım, sigorta, ulaşım, kargo sözleşmeleri, abonelik, özel eğitim ve özel kurs, devre tatil, devre mülk, paket tur ve özel hastane işlemlerinden doğan pek çok uyuşmazlık tüketici uyuşmazlıkları içine girer ve arabuluculuğa elverişlidir.
• Kira Uyuşmazlıkları:Kira bedelinin ödenmemesi, kira bedelini tespit ve tahliye, en sıkkarşılaşılan kira uyuşmazlıklarıdır.
• Ortaklığın Giderilmesi Uyuşmazlıkları:El birliği ile sahip olunan mallardaki ortaklığıngiderilmesi, tarafların çok sayıda olması veya iletişim eksikliği nedeniyle genellikleanlaşma sağlanamadığından, sıklıkla karşılaşılan ve dava yoluna başvurulanuyuşmazlıklardır.
• Aile Uyuşmazlıkları:Nişanın bozulması sonucunda hediyelerin iadesi ve maddi tazminatistemleri, evliliğin devamı boyunca malların yönetimi, evliliğin devamı boyunca mallarüzerinde tasarruf, evliliğin sona ermesi hâlinde mal paylaşımı, evliliğin sona ermesihâlinde tazminat ve nafaka, aile hukukuna ait arabuluculuğa elverişli alanlar arasındayer alır.

5. Arabuluculuğun Hukuki Kaynakları Nelerdir?

Ülkemizde, çok sayıda alternatif uyuşmazlık çözümüne ilişkin hükümler (Av. Kanunu m. 35/A, CMK’nın ilgili uzlaştırma hükümleri gibi) mevcuttur. Ülkemizde, arabuluculukla ilgili diğer ülkelerdeki gelişmeler doğrultusunda, 2012 yılında 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve bu Kanun’un uygulanmasına ilişkin olarak 2013 yılında hukuk uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği kabul edilmiştir.

6. Arabuluculuğun Faydaları Nelerdir?

Arabuluculuk süreci etkili bir şekilde kullanıldığında, taraflara büyük menfaat sağlar. Şöyle ki; arabuluculuk müessesesini bir zorunluluk olarak görmek ya da dava açmadan önce aşılması gereken bir engel olarak görmek yerine, karşı tarafla ilişkilerin geliştirilmesi ve iş hacmini büyütmek için bir fırsat olarak görmek taraflara büyük avantaj sağladığı gibi; zaman, para ve emek kaybının da önüne geçmektedir.

Arabuluculuk müessesesinden yararlanılmak istenildiği takdirde kendilerine eşit olarak davranılacağı ve kendilerini ifade etmeleri için süre verileceği teminatı verilir. Taraflar karşılıklı saygı ve olumlu bir tutumgöstermeleri konusunda teşvik edilir.